Wild edible plants of Belarus: from Rostafiński’s questionnaire of 1883 to the present

Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine

Tanya Gervasi⁴  Andrea Pieroni⁴  Maja Graniszewska¹  Ewa Pirożnikow³  Piotr Köhler²  Łukasz Łuczaj⁵ 

[1] Herbarium of the Institute of Botany of the University of Warsaw, University of Warsaw, Al. Ujazdowskie 4, 00-478 Warszawa, Poland;Institute of Botany, The Jagiellonian University, ul. Kopernika 27,31-501 Kraków, Poland;Department of Botany, Institute of Biology, University of Białystok, ul. Świerkowa 20B, 15-950 Białystok, Poland;University of Gastronomic Sciences, Piazza Vittorio Emanuele 9, I-12060 Bra/Pollenzo, Cuneo, Italy;Institute of Applied Biotechnology and Basic Sciences, Department of Botany and Biotechnology of Economic Plants, University of Rzeszów, Werynia 502, 36-100 Kolbuszowa, Poland

关键词: Belarus;    Non-timber forest products;    Wild food plants;    Wild green vegetables;    Historical ethnobotany;   

Others  :  862505
DOI  :  10.1186/1746-4269-9-21

 received in 2013-02-13, accepted in 2013-03-16,  发布年份 2013

【 摘 要 】

Background

Belarus is an Eastern European country, which has been little studied ethnobotanically. The aim of the study was to compare largely unpublished 19th century sources with more contemporary data on the use of wild food plants.

Methods

The information on 19th century uses is based on twelve, mainly unpublished, responses to Józef Rostafiński’s questionnaire from 1883, and the newly discovered materials of the ethnographer Michał Federowski, who structured his data according to Rostafiński’s questionnaire and documented it with voucher specimens. Rostafiński’s questionnaire was concerned mainly with Polish territories, but for historical reasons this also encompassed a large part of Belarus, and we analyzed only the twelve responses (out of the few hundred Rostafiński obtained), which concerned the present Belarus. These data were compared with a few 20th century ethnographic sources, and our own 40 interviews and questionnaires from Belarus.

Results and discussion

58 taxa of wild food plants used in the 19th century were identified. Some of them are still used in modern Belarus, others are probably completely forgotten. In the 19th century several species of wild greens were widely used for making soups. Apart from Rumex, other wild greens are now either forgotten or rarely used. The list of species used in the 20th and 21st century encompasses 67 taxa. Nearly half of them were mentioned by Rostafiński’s respondents. The list of fruit species has not changed much, although in the 19th century fruits were mainly eaten raw, or with dairy or floury dishes, and now apart from being eaten raw, they are incorporated in sweet dishes like jams or cakes. Modern comparative data also contain several alien species, some of which have escaped from cultivation and are gathered from a semi-wild state, as well as children's snacks, which were probably collected in the 19th century but were not recorded back then.

Conclusion

The responses to Rostafiński from 1883 present extremely valuable historical material as the use of wild food plants in Belarus has since undergone drastic changes, similar to those, which have taken place in other Eastern European countries.

【 授权许可】

   
2013 Łuczaj et al.; licensee BioMed Central Ltd.

【 图 表 】

【 参考文献 】

• [1]Mavengahama S, McLachlan M, de Clercq W: The role of wild vegetable species in household food security in maize based subsistence cropping systems. Food Sec 2013. in press
• [2]Legwaila GM, Mojeremane W, Madisa ME, Mmolotsi RM, Rampart M: Potential of traditional food plants in rural household food security in Botswana. J Hortic Forest 2011, 3(6):171-177.
• [3]Shresta PM, Dhillion SS: Diversity and traditional knowledge concerning wild food species in a locally managed forest in Nepal. Agroforest Syst 2006, 66(1):55-63.
• [4]Bharucha Z, Pretty J: The roles and values of wild foods in agricultural systems. Phil Trans R Soc B 2010, 365:2913-2926.
• [5]Turner NJ, Łuczaj Ł, Migliorini P, Pieroni A, Dreon AL, Sacchetti L, Paoletti MG: Edible and tended wild plants, traditional ecological knowledge and agroecology. Cr Rev Plant Sci 2011, 30:198-225.
• [6]Łuczaj Ł, Szymański WM: Wild vascular plants gathered for consumption in the Polish countryside: a review. J Ethnobiol Ethnomed 2007, 3:17. BioMed Central Full Text
• [7]Łuczaj Ł: Plant identification credibility in ethnobotany: a closer look at Polish ethnographic studies. J Ethnobiol Ethnomed 2010, 6:36. BioMed Central Full Text
• [8]Łuczaj Ł: Changes in the utilization of wild green vegetables in Poland since the 19th century: a comparison of four ethnobotanical surveys. J Ethnopharmacol 2010, 128:395-404.
• [9]Kalle R, Sõukand R: Historical ethnobotanical review of wild edible plants of Estonia (1770 s–1960s). Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):271-281.
• [10]Dénes A, Papp N, Babai D, Czúcz B, Molnár Z: Wild plants used for food by Hungarian ethnic groups living in the Carpathian Basin. Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):381-396.
• [11]Svanberg I: The use of wild plants as food in pre-industrial Sweden. Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):317-327.
• [12]Łuczaj Ł: Ethnobotanical review of wild edible plants of Slovakia. Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):381-396.
• [13]Anonymous: Belarus: Country Report to the FAO. International Technical Conference on Plant Genetic Resource (Leipzig, 1996). Minsk: Research Insitute of Agriculture and Forages; 1995. http://www.fao.org/fileadmin/templates/agphome/documents/PGR/SoW1/Europe/BELARUS.pdf webcite
• [14]Moszyński K: O sposobach badania kultury materialnej Prasłowian. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; 1962.
• [15]Moszyński K: Kultura ludowa Słowian. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1929–1939
• [16]Makhnach AI: Etnahrafichnyya ekspedytsyi K. Mashynskaha na Belarusi. Pratsy histarychnaha fakul’teta BDU: navuk. zb. 4. Працы гістарычнага факультэта БДУ: навук. зб. Вып 2009, 4:301-308.
• [17]Moszyński K: Polesie wschodnie, materjały etnograficzne z wschodniej częšci b. powiatu mosyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego. Kasa Mianowskiego: Warszawa; 1928.
• [18]Federowski M: Lud Białoruski na Rusi Litewskiej. Materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1891. Tom 1. Wiara, wierzenia i przesądy ludu z okolic Wołkowyska, Słonima, Lidy i Sokółki. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1897.
• [19]Orzeszkowa E: Ludzie i kwiaty nad Niemnem. Wisła 1888, 2:1-15.
• [20]Orzeszkowa E: Ludzie i kwiaty nad Niemnem. Wisła 1888, 2:675-703.
• [21]Orzeszkowa E: Ludzie i kwiaty nad Niemnem. Wisła 1890, 4:1-31.
• [22]Orzeszkowa E: Ludzie i kwiaty nad Niemnem. Wisła 1891, 5:235-247.
• [23]Spólnik A: Z historii i geografii nazw roślin (na przykładzie Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej). Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie 192 Prace Językoznawcze 1997, 9:239-248.
• [24]Kielak AM: Zielnik Elizy Orzeszkowej. Nieznany zabytek botaniczny przechowywany w zbiorach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Poznań: Wydawnictwo Kontekst; 2004.
• [25]Kielak AM: O kresowym zielniku Elizy Orzeszkowej. Warszawa-Lida: Retro-Art; 2005.
• [26]Kuźnicka B: Zielniki i albumy florystyczne Elizy Orzeszkowej. Kwart Hist Nauki Tech 2006, 51(3):69-78.
• [27]Tishenki E: Botaniczna działalność Elizy Orzeszkowej w Grodnie. Analecta 2007, 16(1/2):65-68.
• [28]Kielak AM: Eliza Orzeszkowa – znawczyni sztuki zielarskiej. Analecta 2007, 16(1/2):55-64.
• [29]Czurak M: Rośliny lecznicze w zbiorze Lud Białoruski Michała Federowskiego. Acta Baltico-Slavica 2004, 28:271-277.
• [30]Szcześniak K: Białoruskie nazwy roślin w słowniczku Zośki Wieras. Łódź: Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki: księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Karolowi Dejnie; 2002:509-515.
• [31]Köhler PS, Piekiełko–Zemanek A: Józefa Rostafińskiego odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin i udział w niej Marii Twardowskiej. Kwart Hist Nauki Tech 1986, 31(2):471-480.
• [32]Köhler P: Józefa Rostafińskiego ”Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin”. Wszechświat 1986, 87(1):13-16.
• [33]Zemanek A: Józef Rostafiński: botanik i humanista. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 2000.
• [34]Köhler PS: Nieznane materiały Józefa Rostafińskiego do badań nad historią roślin uprawnych w Polsce. Unknown material of Józef Rostafiński concerning studies of the history of cultivated plants in Poland. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace Botaniczne 1987, 14:141-154.
• [35]Köhler P: Ankieta Józefa Rostafińskiego z 1883 roku dotycząca ludowego nazewnictwa roślin w Polsce. Analecta – Studia z Dziejów Nauki i Techniki 1993, 2:89-119.
• [36]Łuczaj Ł: Dziko rosnące rośliny jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z roku 1883. Wiadomości Botaniczne 2008, 52(1/2):39-50.
• [37]Belarus. http://en.wikipedia.org/wiki/Belarus webcite
• [38]BELTUR.BY Internet-portal Otdyh v Belarusi. http://www.beltur.by/?Flora_Belarusi webcite
• [39]Zaprudnik J: Belarus at a Crossroads in History. San Francisco: Westview Press; 1993.
• [40]Goldenkov М: Rus’: drugaya istoriya. Minsk: Bukmaster; 2011.
• [41]Gelin DL, Bolotnikova VA, Domoratskaya LC: Belorusskiye blyuda. Minsk: Polymiya; 1966.
• [42]Bolotnikova VA, Vapel’nik LM, Korzun IP, Markova LD, Shapiro DK: Belorusskaya kuhnya. Minsk: Urazhday; 1977.
• [43]Svanberg I, Sõukand R, Łuczaj Ł, Kalle R, Zyryanova O, Dénes A, Papp N, Nedelcheva A, Šeškauskaitė D, Kołodziejska-Degórska I, Kolosova V: Uses of tree saps in northern and eastern parts of Europe. Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):343-357.
• [44]Wiercińska J: Andriolli – świadek swoich czasów. Listy i wspomnienia. Wrocław: Ossolineum; 1976.
• [45]Adam Onufrowicz. http://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Onufrowicz webcite
• [46]Chłapowski F: Ś.p. Marya z Skirmuntów Twardowska. Notatka biograficzna. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 1908, 34:317-320. 1907
• [47]Hryniewiecki B: Udział kobiety polskiej w rozwoju botaniki. Czasopismo Przyrodnicze 1933, 7(1–3):1-17.
• [48]Mowszowicz J: Twardowska Maria (1858–1907). In Słownik biologów polskich. Edited by Feliksiak S. Warszawa: PWN; 1987:548-549.
• [49]Jakubski A: Dybowski Władysław (1838–1910). Polski Słownik Biograficzny 1948, 6:44-45.
• [50]Łuczaj Ł, Svanberg I, Köhler P: Marsh Woundwort, Stachys palustris L. (Lamiaceae) – an overlooked food plant. Genet Resour Crop Ev 2011, 58:783-793.
• [51]Pietkiewicz C: Polesie Rzeczyckie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1928.
• [52]Łuczaj Ł, Dumanowski J, Köhler P, Mueller-Bieniek A: Manna grass (Glyceria) in Poland: the use and economic value of this wild cereal from the Middle Ages to the twentieth century. Hum Ecol 2012, 40:721-733.
• [53]Ciszewski S: Niektóre ciężary chłopskie w średniowiecznej Polsce. Prace Etnologiczne 1925, 1:85-207.
• [54]Pirożnikow E: Tradycyjne użytkowania dziko rosnących roślin leczniczych i pokarmowych we wschodniej części Podlasia. In Park krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej w systemie ochrony przyrody i edukacji środowiskowej. Materiały konferencji ”Parki krajobrazowe w I połowie XXI wieku — edukacja ekologiczna wczoraj i dziś na przykładzie Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej” 27–28 maja 2008 r. Edited by Górniak A, Poskrobko B. Supraśl: Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej; 2008:64-79.
• [55]Pirożnikow E: Tradycja użytkowania roślin dziko rosnących na Podlasiu – poszukiwanie smaków, zdrowia i zaspokojenia głodu. In Historie kuchenne: Rola i znaczenie pożywienia w kulturze. Edited by Stolična R, Drożdż A. Cieszyn-Katowice-Brno: Uniwersytet Śląski w Katowicach; 2010:188-200. Kłodnicki Z, Langer J (Series Editors): Bibliotheca Ethnologiae Europae Centralis vol. 2
• [56]Romanization of Belarusian. http://en.wikipedia.org/wiki/Romanization_of_Belarusian webcite
• [57]Łuczaj Ł, Zovko Končić M, Miličević T, Dolina K, Pandža M: Wild vegetable mixes sold in the markets of Dalmatia (southern Croatia). J Ethnobiol Ethnomed 2013, 9:1. BioMed Central Full Text
• [58]Łuczaj Ł, Pieroni A, Tardío J, Pardo-de-Santayana M, Sõukand R, Svanberg I, Kalle R: Wild food plant use in 21st century Europe: the disappearance of old traditions and the search for new cuisines involving wild edibles. Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):359-370.
• [59]Lévi-Strauss C: Le Cru et le Cui. Paris: Pion; 1964.
• [60]Vandebroek I, Balick MJ: Globalization and loss of plant knowledge: challenging the paradigm. PLoS One 2012, 7(5):e37643.
• [61]Ceuterick M, Vandebroek I, Pieroni A: Resilience of Andean urban ethnobotanies: a comparison of medicinal plant use among Bolivian and Peruvian migrants in the United Kingdom and in their countries of origin. J Ethnopharmacol 2011, 136(1):27.
• [62]Łuczaj ŁJ, Kujawska M: Botanists and their childhood memories: an under-utilized expert source in ethnobotanical research. Bot J Linn Soc 2012, 168:334-343.
• [63]Kang Y, Łuczaj Ł, Yes S, Zhang S, Kang J: Wild food plants and wild edible fungi of Heihe valley (Qinling Mountains, Shaanxi, central China): herbophilia and indifference to fruits and mushrooms. Acta Soc Bot Pol 2012, 81(4):405-413.