Pozostałości krzyżackiego warsztatu kuszniczego na zamku w Człuchowie

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Maciej Miścicki¹ 

[1] Instytut Archeologii UW, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa;

关键词: Człuchów;    Krzyżacy;    późne średniowiecze;    kusza;    warsztaty kusznicze;    wyroby z poroża;   

DOI  :  10.23858/KHKM68.2020.3.002

来源: DOAJ

【 摘 要 】

W toku prac archeologicznych w latach 2008–2018 na zamku krzyżackim w Człuchowie pozyskano liczny zbiór zabytków będących wyrobami z kości i poroża oraz odpadami i półsurowcami na różnych etapach obróbki. Wśród nich aż 894 sztuki uznano za związane z wytwarzaniem elementów kusz: 73 to ukończone wyroby (okładziny i orzechy), 198 – półwytwory części okładzin oraz 623 – odpady produkcyjne i półsurowce. W analizowanym zbiorze dominuje poroże jelenia, które stanowi aż 98,3% wszystkich znalezisk, pozostałe 1,7% to kości zwierząt. Znaleziska wyrobów zostały podzielone na cztery grupy. Grupę I stanowią okładziny przedniej części łoża kuszy (między łęczyskiem a orzechem, w miejscu umieszczania bełtu). Były to przede wszystkim prostokątne, podłużne i starannie wygładzone płytki lub ich fragmenty, szersze na przedzie łoża kuszy i ostro ścięte oraz zwężone w około połowie długości. Grupę II tworzą okładziny tylnej części łoża kuszy (za orzechem, na kolbie), które miały podłużny, trójkątny kształt, zwężający się w stronę końca kolby kuszy. Grupę III reprezentują elementy okładzin w postaci cienkich, podłużnych listewek umieszczanych na pozostałych częściach łoża kuszy i mających najprawdopodobniej funkcję dekoracyjną. Do grupy IV włączono orzechy stanowiące element mechanizmu spustowego. Charakterystyczną cechą wspólną dla okładzin grup I-III są regularne żłobienia na odwrotnej stronie, najpewniej ułatwiające ich sklejenie z drewnianym korpusem kuszy.  W wyniku analizy odpadów produkcyjnych oraz półwytworów odnalezionych w Człuchowie można wskazać używane narzędzia oraz dokonać rekonstrukcji technik obróbki poroża. Świadczą one, iż na terenie założenia zamkowego funkcjonował warsztat kuszniczy zajmujący się nie tylko wytwarzaniem, ale i naprawianiem kusz. W wyniku badań archeologicznych można przypuszczać, że człuchowska kuszarnia działała między połową XIV a połową XV wieku i znajdowała się w obrębie drugiego przedzamcza. W tym rejonie, w zasypisku baszty bramnej pozyskano bowiem największą liczbę omawianych znalezisk. Podobne warsztaty znane są z badań archeologicznych w Wilnie, Viljandi i Trondheim. Informacje na temat warsztatów zawarte są również w krzyżackich spisach inwentarzowych, które wskazują na istnienie kuszarni (zwanej sniczhus lub sniczhaus) w wielu twierdzach i miastach państwa krzyżackiego. Ze źródeł pisanych wynika również, że do warsztatów tych dostarczano duże ilości rogów zwierzęcych i poroża oraz materiałów na kleje.

【 授权许可】

Unknown